Haber: Hatice Ünal Bilen
Pazar yerinden toplanan meyve sebze artıklarını kompost üretimiyle yeniden toprağa döndüren Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi, pilot ilçe Diyarbakır-Kayapınar’da uygulamaya geçti. Tarımda kuraklığın etkilerini azaltmayı ve gıda israfını en aza indirmeyi hedefleyen proje, sulama miktarını da 3/1 oranında düşürecek.
Diyarbakır Kayapınar Belediyesi ve Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi iş birliğiyle hayata geçirilen Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi, 7 Temmuz Çarşamba günü Kayapınar Hanımeller Çarşısı’nda düzenlenen basın toplantısıyla tanıtıldı.
AK Parti İzmir Milletvekili ve AK Parti Yerel Yönetimler Başkan Yardımcısı Ceyda Bölünmez Çankırı, Kayapınar Kaymakamı ve Belediye Başkan Vekili Ünal Koç, Marmara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Teknolojisi A.B.D. Prof. Dr. Barış Çallı, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Şule Orman ve Çevre Mühendisi Eda Çetinkaya Dalgıç’ın katılımıyla düzenlenen proje kapsamında eylül ayına kadar 300 tona yakın atık gıdanın toplanması ve buna paralel 100 tona yakın kompostun 3 aylık süreçte çiftçiye ücretsiz dağıtılması planlanıyor.
Türkiye geneline yayılacak
Kısa süre önce AK Parti İstanbul Milletvekili M. Belma Satır Başkanlığında TBMM Dilekçe Komisyonu tarafından gerçekleştirilen inceleme sırasında da takdir toplayan proje, pazar yerlerinde ortaya çıkan sebze meyveden oluşan biyobozunur gıda atığının komposta dönüştürülüp kullanılmasıyla toprağın iyileştirilmesini, çiftçiye destek olmayı ve sağlıklı gıda üretimine katkı sağlamayı içeren rejeneratif (onarıcı) tarım projesidir. Türkiye geneline yayılması hedeflenen projenin uygulama aşamasının değerlendirilmesi ve sürdürülebilirliğinin ölçümlü sonuçlarla kanıtlanması için pilot uygulama Diyarbakır-Kayapınar Belediyesi sınırlarındaki pazaryerlerinde gerçekleştirilmiş ve yaklaşık 2 aylık sürede, günde ortalama 3 ton ile toplamda 139 tonluk gıda, kompost üretimi için toplanmıştır.
Ebru Baybara Demir: “Toprağın verimini ve su tutma kapasitesini artıracağız”
2017 yılında, 2 ton Sorgül Buğdayı ile susuz tarım yapmak için yola çıktıklarını söyleyen Topraktan Tabağa Tarımsal Kooperatif kurucularından Şef ve Sosyal Girişimci Ebru Baybara Demir, bu süreçte toprak ve tarımla ilgili yeni kazanımlar elde ettiğini belirtti. Demir, “Sağlıklı gıda, yerel çeşitlerin çoğaltılması ve kuraklıkla mücadele kapsamında Sorgül Buğdayı projemizde rekoltede 300 tona ulaşsak da kuraklığın etkilerinin her geçen gün arttığına şahit oluyoruz. 2021 yılında bölgede yaşanan kuraklık nedeniyle çiftçi rekoltede neredeyse yüzde 80’e ulaşan düşüş yaşadı. Bu da su kaynaklarının daha verilmli kullanılması ve toprak veriminin artırılması için bir arayışa yönlendirdi. Daha önceki yıllarda pazar atıklarının miktarı ve komposta dönüştürülmesi konusunda araştırmalar gerçekleştirmiştik. Deneyimler sonucunda hazırlanan Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi doğa ile aramızdaki dengeyi yeniden kurmamızı sağlayacak. Pazar yerinden toplanan meyve sebzeden çürüme yöntemiyle oluşturulan kompostun toprakta kullanımı, toprağın besin döngüsüne destek olan organik madde miktarını sağlayacak. Kompost ile toprağın bitkiyi beslemesini sağlayan mikroorganismayı zenginleştirmiş olacağız. Böylece toprağın verimini ve su tutma kapasitesini artıracağız. Nisan ayında Kayapınar ilçesinde pilot çalışmasına başladığımız projede kompost üretimini sahada ölçümleyerek değerlendirme fırsatı bulduk.
“Günlük 30 ton atıktan bahsediyoruz”
Kayapınar Belediyesi’nin organizasyonu ile pazarlara giren meyve ve sebze oranlarını ve akşam pazarda bırakılan ürünleri karşılaştırdık. Her gün 10 ton sebze ve meyvenin girdiği pazarlarda, günde 3 ton artık kaldığını ve bunların yüzde 10’unun ise kullanılabilir olduğunu gördük. Bir pazardan günde 3 ton atık topladığımızda bu bize 1 ton atık kompost olarak geri dönüyor. Şu anda Diyarbakır’da günlük olarak kurulan 8 pazar var. Günlük yaklaşık 30 ton atıktan bahsediyoruz.” dedi.
“Sulama miktarını 3/1’e düşürüyor”
Su kaynaklarının korunması, tarımda sulamanın azaltılması, verimin artırılması ve en önemlisi toprağın yapısının tekrar geri döndürülmesine ilişkin önemli olan bu projeyi Türkiye nüfusunun 1/3’ünü temsil eden İstanbul, Ankara ve İzmir’de bulunan 900’ün üzerinde pazarda gerçekleştirdiğimiz takdirde günlük 3 ton organik atık miktarı 2 bin 700 tona ulaşacak. Bu yüzden hedefimiz projemizin diğer illerde de yaygınlaştırılması. Projemiz aynı zamanda Türkiye’de bir ilke imza atarak yeni bir kooperatif modelini “Sosyal Kooperatif” anlayışını ortaya çıkardı. Dünyada İspnaya ve İtalya’da ilk örnekleri bulunan bu kooperatif modeli ile toplumsal fayda yaratmak temel amaç olarak görülüyor. Projenin sürdürülebilirlilği için kurulan Topraktan Toprağa Üretim ve Pazarlama Kooperatifi ile mal ve hizmet üretim faaliyetleri için istihdam yaratırken, elde edilen karı ortaklarına dağıtmak yerine faaliyetlerimizin iyileştirilmesinde kullanarak fayda oluşturmaya devam edeceğiz” dedi.
Ceyda Bölünmez Çankırı: “Sürdürülebilir kriterlere sahip olması çok kıymetli”
Proje hakkında görüşlerini dile getiren AK Parti İzmir Milletvekili ve AK Parti Yerel Yönetimler Başkan Yardımcısı Ceyda Bölünmez Çankırı, “Gıda israfı, üzerinde durmamız gereken en temel konuların başında geliyor. Sıfır Atık Projesi sayesinde gıda israfıyla da yüzleşmekte ve mücadele etmekteyiz. Bunun yanı sıra sağlıklı gıdanın sürdürülebilirliğini sağlamak, su kaynaklarımızı elverişli kullanmak ve tarımı yeniden sürdürülebilir bir üretim modeli haline dönüştürmeye her zamankinden daha fazla ihtiyacımız var. Bu konuların hepsine etki eden Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi’nin sürdürülebilir kriterlere sahip olması çok kıymetli. Pazar yerlerindeki gıda atıklarının farkında olan ve öncesinde araştırma çalışmaları gerçekleştirmiş olan ekibimizle toprağı iyileştirme noktasında onarıcı tarım yapabilmek adına başlattığımız proje sürecinde edindiğimiz önemli kazanımlar vesilesiyle, gıda israfının en aza indirilmesi anlamında da önemli bir alanın içerisinde olduğumuzu fark ettik.
“İstihdam sağlayacak”
Projemizin ana hedefinden şaşmadan, iyi ve kullanılabilir gıdalara bir şans daha vermemiz gerektiğine kanaat getirdik. Üretimi bin bir zahmeti içerisinde barındıran tarım ürünlerinin atık olmasına gönlümüz el vermeyince kompostla başlayan projemizin yanına bir de Aşevi Projesi ekledik. Kayapınar Belediyesi tarafından kurulan aşevi ile pazardan gelen iyi durumdaki sebzeleri değerlendirerek günlük 1200 kişilik sıcak yemeği ihtiyaç sahiplerine ulaştırmayı hedefliyoruz. Yine kullanılabilir gıdaları raf ömrü uzun olan konservelere çevirerek gıda bankası vesilesiyle ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyoruz. Topraktan Toprağa Üretim ve Pazarlama Kooperatifi olarak, böylesine önemli bir meseleyi ele alıp sistemli bir ilerleme kaydederek dünyada ve Türkiye’de bir ilki ve farklı bir kooperatif modelini meydana getirdik. Kooperatifimiz bu projeyle bir ekosistem kurarak yönetecek, toprağı onarıcı kompost temininin yanı sıra istihdam sağlayacak, gıda israfını önleyecek ve ihtiyaç sahiplerine ulaşarak sosyal fayda sağlayacaktır. TBMM Dilekçe Komisyonu tarafından da incelenen projemizin ülke genelinde yaygınlaştırılmasını arzu ediyoruz” dedi.
Ünal Koç: “Kendi kendine yeten bir ekosistem oluşturduk”
Sosyal belediyecilik anlayışıyla bugüne kadar birçok çalışmayı hayata geçirdiklerini belirten Kayapınar Kaymakamı ve Kayapınar Belediye Başkan V. Ünal Koç, Nisan ayından bu yana yürüttükleri Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi ile toprağa, tarıma ve topluma yarattıkları faydadan mutluluk duyduklarını dile getirdi. Koç, “Proje sağladığı fayda kadar Kompost Serim Alanı, Aşevi, Gıda Bankası ve Topraktan Toprağa Üretim ve Pazarlama Kooperatifi ile kendine yetebilen bir ekosistem haline geldi. Geliştirilmesiyle beraber örnek bir model olmasını arzu ettiğimiz projenin çıkış noktası olan pazar yerlerinde atıkların toplanması konusunda, pazarcı esnafımızın sağladığı destek bizler için ayrıca büyük öneme sahip. Biz de belediye olarak tezgâh ücretlerinin azaltılması, mevsime göre çorba ve limonata servislerimizle kendilerine teşekkürlerimizi sunuyoruz. Projemiz ile israfın azaltılmasını, organik atıkların geri dönüşümünün sağlanmasını, kadın istihdamının artırılmasını, ihtiyaç sahiplerine sıcak yemek ve paketli gıda temini, tarımsal verimin artırılmasını ve çiftçilerimizin desteklenmesini amaçlıyoruz” şeklinde konuştu.
Proje destekçilerine teşekkür
Ebru Baybara Demir, Marmara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Teknolojisi A.B.D.’ndan Prof. Dr. Barış Çallı’ya, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi’den Prof. Dr. Şule Orman’a ve Çevre Mühendisi Eda Çetinkaya Dalgıç’a projeye verdikleri bilimsel destekten ötürü teşekkürlerini iletti. Bir şef olarak gastronomi sektöründe de mutfakta menü ve tabakların sıfır atık anakayışıyla hazırlanabileceğine de dikkat çekmek isteyen Ebru Baybara Demir, toplantı için Hilton Kozyatağı Executive Chef’i Yener Özden tarafından hazırlanan özel menünün örnek olmasını temenni etti.
#TopraktanToprağaBiyobozunurAtıkYönetimiProjesi #kayapınarbelediyesi #kompostüretimi #kompost #sorgülbuğdayı #atıkyönetimsistemi #sürdürülebilirgıda #topraktantoprağa
